İçindekiler
cümle türleri
normal cümle:
Sonunda yüklem bulunan cümlelere, düzenlenişleri bakımından düz cümleler denir. Örnek: günleri takip eden günler ve ayları takip eden aylar.
Sembolistler şiirde anlamdan çok uyuma önem vermişlerdir.
Kısaca çok söz söyleme sanatına icaz denir.
Önemli olan özgün bir şiire ulaşmak için etkinin üstesinden gelmektir.
Ters cümle:
Sonunda fiil olmayan cümlelere ters cümle denir. Tersine çevrilmiş bir cümlede, yüklem başta veya ortada olabilir, ancak sonunda olamaz. Ters cümleler, normal cümlelerden daha akıcı oldukları için şiirde sıklıkla kullanılır. Bir örnek :
Neden bu kadar agresif görünüyorsunuz, yıllardır arkadaş olarak tanıdığım aynalar?
İki kapılı bir handa gece gündüz giderim.
Gezici bağdan bağa, çoban çeşmesine.
Gördüğün üç kız cadı gibi geçip gidiyor.
Ara madde:
Bir cümlenin anlamını açıklığa kavuşturmak için o cümlede açıklayıcı bir kelime veya kelime öbeği kullanılır. Bu açıklayıcı unsurlar kelime şeklinde ise ara cümle, cümle şeklinde ise ara cümle olarak adlandırılır. Argüman sözcüğü her zaman bir öğenin tanımlayıcısı olarak kullanılırken, yüklem dışında, o öğeyle aynı işleve sahiptir. Bir örnek :
§ Sınıfta çok az kişi, tembel olanlar bu duruma itiraz etti.
§ Herkesi küçük gören Aisha’yı bu işe karıştırma.
§ Sana güvenmekle hata ettim en iyi arkadaşım.
Ara cümle sadece cümlenin anlamını açıklığa kavuşturur. Cümle herhangi bir öğe içeremez. Örnek: Sonra bir vecd halinde bin secde -varsa- onu taşırım.
Üç tarafı denizlerle çevrili olan ülkemiz yavaş yavaş çöle dönüşüyor.
Patronumuz ancak gördüğüne inanır, bu dedikodulara da inanmayacaktır.
Uyarı: Kiplik sözcüklerin ve ara cümlelerin başında ve sonunda “, …” veya “- … -” işaretleri kullanılır. Cümleden ara kelimelerin ve ara tamlamaların çıkarılması cümleyi şekil olarak değil, sadece anlam olarak etkiler.
oval cümle:
Eksilt cümleler, özellikle yüklem olmak üzere anlatıdan herhangi bir öğe (özne, nesne, tümleyen) çıktığında oluşur.
Üç nokta genellikle bir soruya yanıt olarak kullanılır. Bir örnek :
– Bana mı geldi?
– Gelmedi.
– Kitabı beğendin mi?
– sevdim.
– Sinemaya gidelim mi?
– Hadi gidelim.
– Kim okuyacak?
– Kahve.
Bir eksiltili cümlede bir olgunun öneminden söz edilebilir ya da bir konuya dikkat çekilebilir. Ancak bu genellikle dübelin düşmesiyle olur. Bir örnek :
Hadi çocuklar (hadi gidelim).
Tuğladan ev yapacaksanız (inşa edecekseniz), Muğla’dan kız (alacaksanız) alacaksınız.
Taşlık yerden tarla, kız kardeşin olduğu yerden (alın).
Bazen bağlaçtan sonra gelmesi gereken kelimeler kullanılmaz. Anlatım güçlenir ve eksiltili bir cümle oluşur. Örnek: Baktım…
adam girdi…
Yüklemine göre cümleler:
Bir cümlenin yükleminde, konjuge bir fiil, konjuge bir isim veya bir isim olabilir. Bu kelime türüne göre cümleler iki grupta incelenir.
isim (isim) tamlaması:
Yüklemin bir ek ile çekildiği isim veya isim kelimesinden oluşan cümlelerdir. Örnek: Bu yaşlı kadın olayın tek tanığıydı.
Çok çalışmak başarının temelidir.
Bayrakları bayrak yapan üzerlerindeki kandır.
Toprağın peşinde öldüyse orası vatandır.
fiil cümlesi (fiil):
Bir fiil veya fiil grubu içeren cümleler. Her türlü eylem, eylem cümleleriyle karşılanır. Bu nedenle eylem cümleleri isim cümlelerinden daha sık kullanılmaktadır. Örnek: Onu bir adım daha yaklaştığınızda tanıdınız.
Şakalarıyla çocukları güldürdü.
Kırmızı gömleği tercih ederim, bu ceketi değil.
Mohash’ın ufkunda görünmek için can atarak uçtuk.
Yapısına göre cümleler:
Yargılar yargıyı ifade eder. Bazı cümlelerde tek yan tümce bulunurken, bazı cümlelerde birden çok yan tümce bulunur. Cümleler yapılarına göre basit, bileşik, sıralı ve bağlantılı olmak üzere dörde ayrılır. Cümle yapısını anlamak için ‘ana cümle’ ve ‘yardımcı cümle’ kavramlarını bilmek gerekir.
Ana cümle: Birleşik cümlelerde asıl cümleyi bildiren ve yardımcı cümleleri sonuca bağlayan cümledir.
Daha kısa ve öz bir şekilde ifade etmek gerekirse, ana cümle yüklemdir.
Alt cümle: Tam bir cümle ifade etmeyen, ulaçlardan veya çekimli bir fiilden oluşan ana cümle.
Yan tümceler olarak işlev gören kelimeler veya kelime öbekleri, alt tümceler olarak adlandırılır. Yan tümce, ana tümcedeki yan tümceyi bir yan tümceye yerleştirir.
Ana cümleyi çeşitli şekillerde güçlendiren, açıklayan, tamamlayan ve bağlayan cümledir.
Örnek: Balık tutan bir kişi yakalanır. (Balığa gitmek yan cümledir, ancak cümledeki asıl cümle anlamadır.)
Nehre giden yol şehirden kurtulunca sayısız şeftali bahçesi göz alabildiğine uzar gider.
geçecek. (Altı çizili ve koyu yazılan hükümler ikincil hükümlerdir. Asıl hüküm geç kalmıştır.)
1. Basit cümle (bir orijinal cümle)
Bir cümleyi ifade eden cümlelere basit cümleler denir. Basit cümleler tek bir cümleyi ifade ettiğinden,
Olur ya da meydana gelir. Bu yüklem, konjuge bir fiil veya yardımcı fiil içeren bir isim kelimesi veya kelime öbeği olabilir. temel
Cümlelerde yüklem dışında kelime olarak fiil (fiil) yoktur. Aşağıdaki cümlelerin altını çizin
Sözlerde yargı vardır.
Örnek: Aşıklar düşünceli hale gelir.
Sanırım bir güvercin getirmişler.
2. Bileşik cümle
Bileşik cümleler, bir yüklemi ve bu yüklemle ilişkili en az bir yan tümcesi olan cümlelerdir.
o aradı. Bir cümlede ana cümle dışında bir veya daha fazla cümle bulunur. Bazen alıntılanan bir cümle, ‘o’ fiiline benzer.
Koşul bağlacı ve eki bu hükmü oluşturabilir.
Örnek: Gülü seven dikenini taşır. (fiil ile)
Nedenini bilmeden tekrar koşmaya başlayacaktım ki yıkılan duvar kapısını gördüm.
yanımda. (bağlaç ki ile)
Artık “ev alma, komşu al.” Bence bu atasözü eski. (alıntı cümle ile)
Yedi canlıyı yan yana getirip kırk gün kırk gece söylesek bu dert bitmez… (koşullu bağlaçla)
3. Gerekli cümle
Birden fazla basit veya bileşik cümleyi virgül (,) veya noktalı virgül (;) ile bağlayın
Ortaya çıkan cümlelere zincir cümle denir. Zincirleme cümleler en az iki yüklem içerir.
Örnek: Allah’a şükür bugün düğünümüz oldu, aceleden nikahsız damada girmek üzereydim.
4. Bağlantılı cümle
Birbiriyle anlam ilişkisi olan basit ya da bileşik cümleleri bağlaçlarla bağlayarak.
Bileşen yan tümcelerine bağımlı yan tümceler denir. Sınırlayıcı bir cümlenin birden fazla yüklemi vardır.
Örnek: Hocam ben hatamı anladım da onun suçu ne anlayamadım?
Anlamlarına göre cümleler: Cümleler, cümledeki anlam birimindeki anlamları açısından incelenir. Bu cümleleri sadece bu bölümde örneklerle tekrar edelim.
Olumlu cümle: Örnek: Her şey gibi bu acı da bir gün unutulacaktır.
Ne yapacağını bilmiyorum.
Olumsuz cümle: Örnek: Tembel bir öğrenci olduğunu kim söyledi.
Adam ülkesine hizmet etmekten bıktı mı?
Anket: Örnek: Sence onu davet etsek evimize gelir mi?
Bu soruyu nasıl çözersiniz?
Koşul cümlesi (şart): Örnek: Derdini söylemeyene çare bulamaz.
Ne zaman baksam seni hatırlıyorum.
Dilek cümlesi (istek): Örnek: Onunla gidelim.
Askerliğini bitirmesine izin versen iyi olur…
Komut yan tümcesi (komut): Örnek: Burayı hemen terk edin.
İşin bitince bana gel.
Ünlem cümlesi: Örnek: Ah, nasıl unuttum!
Yardım edin, kurtaracak kimse yok!
Cümle türleri (Cümle türleri) Konu anlatımı soru çözümleri
Cümle yapısı konu anlatımı soru çözümleri
«İsim Fiiller Özne Anlatımı Alp Er Tonga Destanı»