Varlıkların (isim) yerine geçen kelimelere zamir denir. Zamir türleri şunlardır:
İçindekiler
1. Şahıs zamirleri
Ben, sen, o, biz, sen şahıs zamirleridir.
Örnekler:
- Onun sabırlı biri olduğunu bilmiyordum. seni seviyorum zalim Çok güzeldi ama bir yalancıydı.
a) Sözü hakkında bir dönüşlü zamir
(Günümüz) Türkçesinde de şahıs zamirlerinden biri olarak kabul edilen “kendi” kelimesi dönüşlülük zamiridir. Eskiden “kendu” olarak kullanılan bu zamir, Osmanlı Türkçesinde “özel” zamirine dönüşmüştür. Bu zamir, ana şahıs zamirlerinden daha güçlü bir ifadeye sahiptir. Bu zamir, “köken, öz” anlamına gelen isimlerin iyelik eklerinden oluşur. İyelik eki alan tekil ve çoğul, birinci, ikinci ve üçüncü kişilerin kökenlerini temsil eder: “Ben, sen, kendisi; kendimiz, kendimiz, kendimiz.”
“Ben” kelimesi eski Anadolu Türkçesinde de dönüşlülük zamiri olarak kullanılmış olup, günümüzde bu şekil Azeri Türkçesinde de kullanılmaktadır. Osmanlı sahasında bu biçim unutulmuş ve “kendi” zamiri bugün Türkçede kullanılmaya devam etmektedir.
“Kendi” kelimesi şahıs zamiridir. Nominal tamlamalarda, genellikle tamlayıcı ve bazen tamlamadır.
Örnekler:
- Kendi arabama servis yaptırdım, (tamamlandı)
Kendine özgü zamir, bazı durumlarda bir cümlede pekiştirme görevi görebilir.
örnekler
- Şimdi kendin için düşün. Bu durumu kendin kabul ettin.
2. Gösteri zamirleri
Bir ismin yerini alan zamirlerdir. “Bu, o, o, o, o, o, başka” gibi sözcükler işaret zamirleridir.
Örnekler:
- Sonunu ne yaptın? Düzgün konuştuğu için boravı temizlemelisiniz. Diğerini getir.
“O” nerede kullanıldığına bağlı olarak, bir sıfat, işaret zamiri veya şahıs ismi olabilir.
• Bu şiir en iyilerimiz tarafından okunur. (Kişisel vicdan)
• Bu eserler her zaman okunmaya değerdir. (sıfat)
• Buradan bırakılmış, kimin aldığını bilmiyorum. (işaret zamiri)
“Beğenmek, beğenmek, beğenmek” sözcükleri bir üslup duygusunu yansıtan işaret zamirleridir.
Misal:
Bu daha önce hiç görülmedi. (Henüz böyle bir şey görülmedi).
İşaret zamirleri bir isim tamlamasında tamamlayıcı olarak kullanılabilir.
Örnekler:
- Bu onun sesi. Bu kitabı masanın üzerine koy. Bu çanta çok değerli.
3. Belirsiz zamirler
Tamamen tanınmayan zamirler, yerine geçtikleri isimlerin ait olduğu varlıklara çağrılır. “Bir, birkaç, biraz, biraz, çoğu, hepsi, hiç kimse” gibi zamirler bu duruma bir örnektir.
Örnekler:
- Biri beni durdursun. Kimse beni anlamıyor. Bazıları gibi kaygan olamazsın.
4. Göreli ve iyelik zamirleri
Soyadı şeklinde olan ve kelimelere ekleyerek o kelimeye iyelik anlamı katan sıfatlara iyelik zamiri denir.
Örnekler:
- Tencerenizin dibi kara, altınız benden kara. Benim bu yarım kim? Bu toprak senin.
5. Soru zamirleri
Sorularla isimlerin yerini alan zamirler. “Kim, ne, ne, ne kadar, nerede, nerede” gibi sözcükler soru zamirlerine örnektir.
örnekler
- bana kim sordu Konuşmasında ne dedi? hangisini almalıyım nereden geldin
Zamirlerin cümle içindeki görevleri
• Konu “Ben de bu programda olmalıyım” oldu.
• Nesne şu hale gelir: “Akşam sizi çok bekledik.”
• Ek bir fiil alarak yüklem olur: “Bunu sana ben söyledim.
• bir yer tümleci olur (dolaylı tümleç): “Bana da sorunlarından bahset.”
Zamirler yapıları itibariyle iki kategoride ele alınır.
Basit zamirler: Yapı eki olmayan, kök halinde olan veya sadece çekimleri olan zamirlerdir.
Örnek: Ben, bunda, bazı, kim, bizden, o vb.
Bileşik zamirler: İki kelimenin bir araya gelmesiyle oluşan zamirlerdir.
Örnek: çok, hiç kimse, az, kimse vb.
Uyarı: Yapıcı eki olan türemiş zamirler vardır.
Örnek: bu – ra, şu -ra
“Nitelik Olayları (Göstergeler)”